De grotten van de Sint Pietersberg

De Maas en de Sint Pietersberg. Het zijn de twee belangrijkste elementen van Maastricht. De eerste vormt de levensader van de stad, waar Maastricht vele eeuwen geleden omheen is gebouwd. Het tweede leverde belangrijke bouwstenen. Letterlijk, want grote delen van de stad zijn gemaakt van grondstoffen uit de berg. Het delven van de gesteenten uit de berg leverde een uitgebreid gangenstelsel op: de grotten. 
In een labyrint van gangen duiken namen en tekeningen op van mensen die hier enkele honderden jaren geleden dag in dag uit werkten. Deze zogenaamde 'blokbrekers' zaagden mergelblokken uit de wanden, waarvan in het verleden en nog steeds huizen, kerken en kastelen werden gebouwd. Wat nu nog te zien is, zijn de overblijfselen die de blokbrekers hebben achtergelaten. 
De gangen hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog ook dienst gedaan als schuilplekken voor de bevolking van Maastricht en omstreken. In de grotten werden waterputten gegraven, een complete ziekenboeg ingericht en een bakkerij en een kapel gebouwd. De sporen hiervan zijn nog steeds zichtbaar.

In april 1942 werd 'De Nachtwacht' samen met nog bijna 800 schilderijen overgebracht naar de mergelgrotten in de Sint Pietersberg. Zonder maatregelen zouden de doeken door de kou en de vochtigheid er in korte tijd wegrotten. Als oplossing werd een aircosysteem geïnstalleerd, dat voor de stroomvoorziening niet afhankelijk was van Maastricht. De kunstwerken hingen in metalen rekken. 'De Nachtwacht' was uit z'n lijst gehaald en opgerold in een kleed en in een speciale kist in een aparte beveiligde ruimte bewaard. Elke dag moest het doek een stukje worden gedraaid om het 'doordrukken' van de verf te voorkomen. Op 25 juni 1945 arriveerde het schilderij per binnenschip weer in Amsterdam.